(το κείμενο σε μορφή pdf βρίσκεται εδώ)
Τις τελευταίες εβδομάδες βιώνουμε μια πραγματικά πρωτόγνωρη -για τον αιώνα μας- συνθήκη. Μια πανδημία που αγνοεί τα κρατικά σύνορα και τα συρματοπλέγματα, και διαδίδεται παγκόσμια. Πανδημίες έχουν πλήξει και στο παρελθόν το ανθρώπινο είδος και διαδίδονταν στην υφήλιο, όχι όμως με τη σημερινή ταχύτητα. Όσο κι αν η κρίση που προκαλείται από αυτήν την ταχύτητα επιχειρείται από τους κυρίαρχους να παρουσιαστεί σαν ένα ακόμη ατύχημα, είναι φανερό πως ο κρατικός/καπιταλιστικός τρόπος κοινωνικής οργάνωσης και παραγωγής ευνοεί την εξάπλωση τέτοιων πανδημιών. Το στρίμωγμα πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων σε μεγαλουπόλεις και η ύπαρξη συγκεντρωτικών κόμβων παραγωγής και διανομής εμπορευμάτων και υπηρεσιών δημιουργούν εύφορο έδαφος για την εκθετική εξάπλωση των ιών.
Η πανδημία COVID-19 και η νέα οικονομική-πολιτική κρίση που δημιουργεί, εντείνει την εν εξελίξει κρατική και καπιταλιστική αναδιάρθρωση. Οι νεοφιλελεύθερες οικονομικοπολιτικές συνταγές αποδεικνύονται για μια ακόμη φορά καταστροφικές, οι θεμελιώδεις αρχές της παγκοσμιοποίησης κλονίζονται συθέμελα και το έθνος-κράτος επανακάμπτει ακόμη ισχυρότερο, καθώς είναι αυτό που αποφασίζει για τα μέτρα που θα ληφθούν και έχει τα μέσα και την ισχύ για να τα επιβάλλει, τόσο υλικά όσο -και κυρίως- στη συνείδηση της κοινωνίας. Ένας σύγχρονος ολοκληρωτισμός προβάλλει ως ένα νέο μοντέλο «ασφαλούς» και «αποτελεσματικής» κοινωνικής οργάνωσης.
Καταστολή δια πάσαν νόσο
Το ελληνικό κράτος επέβαλε για δεύτερη φορά μέσα σε έναν μήνα μια κατάσταση εξαίρεσης τόσο στη λειτουργία του όσο και στην κοινωνία. Αρχικά η κατάσταση εξαίρεσης αφορούσε τους/ις μετανάστες/ριες. Το κράτος ανέστειλε για έναν μήνα το δικό του και το διεθνές νομικό πλαίσιο για το άσυλο, με τις ευλογίες των συμμάχων του. Ονόμασε ασύμμετρη απειλή και υβριδικό πόλεμο τη θέληση εκδιωγμένων από τα σπίτια τους ανθρώπων να επιβιώσουν σε έναν άλλο τόπο. Αυτοί οι «μη πολίτες», αυτοί που δεν καλύπτονται από την προστασία της υπηκοότητας, αποτέλεσαν απλώς πιόνια στη σκακιέρα των διακρατικών ανταγωνισμών. Ζωές χωρίς καμιά αξία, ούτε καν χρήσης, έρμαιο στα χέρια του ελληνικού στρατού (και των ασκήσεών του με πραγματικά πυρά), της αστυνομίας και των οπλισμένων εθνικιστικών παραστρατιωτικών ομάδων που όργωναν τον Έβρο. Σε αυτόν τον –πρώτο–«πόλεμο» των ημερών το κρατικό μήνυμα ήταν σαφές: σύσσωμο το έθνος έπρεπε να συμπαραταχθεί με τους αρχηγούς του για την αντιμετώπιση της «εισβολής», δε χωρούν διαφωνίες ή αντιστάσεις, κάθε αντίθετη φωνή και πράξη συνιστά προδοσία και θα παταχθεί.
Με την έλευση της πανδημίας, η κατάσταση εξαίρεσης διευρύνθηκε και αφορά πλέον τους πάντες. Ένας δεύτερος «πόλεμος» κηρύχθηκε από τα κράτη, αυτή τη φορά ενάντια στην πανδημία COVID-19. Στα πλαίσια της πολεμικής ρητορικής που έσπευσαν να υιοθετήσουν όλα τα κράτη, η συνολική διαχείριση της κρίσης εκχωρείται στην εκτελεστική εξουσία (οι άλλοι δυο «διακριτοί» πυλώνες εξουσίας της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αποστρατεύτηκαν χάριν αποτελεσματικότητας). Παράλληλα αναστέλλεται η λειτουργία άρθρων του συντάγματος (ελευθερία κίνησης και συνάθροισης, συνδικαλιστική ελευθερία), λαμβάνονται μέτρα στρατιωτικοποίησης της καθημερινότητας και επιστρατεύεται η πατριωτική ρητορική του «κοινού αγώνα για τη σωτηρία του έθνους», προκειμένου «να προστατευτεί η υγεία των αδαών και ανεύθυνων» υπηκόων τους. Αυτές οι πολιτικές ασκήσεις επ’ αφορμής του ιού έχουν ως απόληξη την πειθάρχηση στο κράτος ως εγγυητή της επιβίωσής μας και τον πανοπτικό έλεγχο της κοινωνίας. Εντείνεται ο κρατικός έλεγχος πάνω στις ζωές μας με το πρόσχημα ότι μας προστατεύουν από τον ίδιο μας τον εαυτό. Επιστρατεύουν, πέρα από τα κλασσικά μέσα, κάθε νέα τεχνολογία για τον πιο ολοκληρωτική επιτήρηση της ζωής μας (παρακολουθήσεις μέσω gps κινητών τηλεφώνων, drones, κ.λπ.). Μας καταπιέζουν, όπως πάντα… για το καλό μας, για την υγεία μας.
Η υγεία μας δεν ενδιέφερε ποτέ το κράτος παρά τα όσα διατυμπανίζει μέσω σοφισμάτων για κοινωνικά συμβόλαια και ασφάλεια. Οι ζωές μας είναι αναλώσιμες, όπως ακριβώς οι ζωές που χάνονται κάθε χρόνο από τη φτώχεια, τους πολέμους κυριαρχίας, τις δολοφονίες στα εργατικά κάτεργα και τα σύνορα, τις αυτοκτονίες, την αδυναμία επιβίωσης. Αν το κράτος ενδιαφερόταν για την υγεία μας, θα φρόντιζε για αυτήν και πριν τον ιό. Αντίθετα, την αντιμετωπίζει όχι ως κοινωνικό αγαθό, αλλά ως εμπόρευμα.
Πέρα όμως από την εγγενή αδιαφορία του κράτους για τη ζωή των υπηκόων του, είναι δομική η ανικανότητά του να διαχειριστεί μια πανδημία. Έχει κεντρικοποιήσει τις δομές υγείας-νοσοκομεία, στηριζόμενο σε οικονομικές στατιστικές και αδιαφορώντας πλήρως για τις κοινωνικές ανάγκες, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει το κόστος λειτουργίας τους και να ενισχύσει τον έλεγχό του σε αυτές. Επιπλέον, έχει αποδυναμώσει ακόμη και αυτές τις κεντρικές δομές που διαθέτει (υποστελέχωση, έλλειψη εξοπλισμού, μέσων αυτοπροστασίας, ασθενοφόρων κ.ά.), στερώντας τους τη δυνατότητα παροχής βοήθειας σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Έτσι, το κρατικό σύστημα υγείας δεν θα μπορούσε έτσι κι αλλιώς να ανταποκριθεί σε καμία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Σε συνθήκες κρίσης αποκαλύπτεται, ευκρινέστερα από ποτέ, ο πραγματικός, βίαιος χαρακτήρας του κράτους, η μιλιταριστική του δομή κάτω από τα αστικοδημοκρατικά του ψιμύθια. Καθώς το κεντρικοποιημένο και διαλυμένο κρατικό σύστημα υγείας αδυνατεί να ανταπεξέλθει στη σφοδρότητα της πανδημίας, ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισής της για το κράτος είναι η καταστολή και ο στρατιωτικοποιημένος έλεγχος της κοινωνίας για λόγους υγείας. Αν το κράτος αποδειχτεί άχρηστο να προστατέψει τον πληθυσμό του, η εικόνα παντοδυναμίας του κλονίζεται, η πολιτική του κυριαρχία τίθεται υπό αμφισβήτηση και η πιθανότητα μιας κοινωνικής εξέγερσης μεγαλώνει. Αυτός είναι και ο λόγος που η πανδημία παρουσιάζεται ως πόλεμος, ως ένα διαταξικό ζήτημα επιβίωσης του έθνους-κράτους. Η προωθούμενη εθνική-διαταξική ενότητα στοχεύει στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής υπό την κυριαρχία του κράτους. Εκεί αποσκοπεί ο μηχανισμός προπαγάνδας που τέθηκε εξ αρχής σε λειτουργία, με τον υπερτονισμό φράσεων του τύπου «είμαστε σε πόλεμο», τον καθημερινό βομβαρδισμό μας από τα ΜΜΕ με αριθμούς νεκρών και νέων κρουσμάτων που δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τις αντίστοιχες αναφορές νεκρών και τραυματιών εμπόλεμων ζωνών.
Ολική απαγόρευση κυκλοφορίας
Από τις αρχές του Μαρτίου, όταν δόθηκαν από την κυβέρνηση οδηγίες για τα απαραίτητα ατομικά μέτρα αυτοπροστασίας κι έγιναν συστάσεις για περιορισμό των κοινωνικών επαφών και της κυκλοφορίας, μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είχε ήδη συνειδητοποιήσει ότι οι βασικοί τρόποι ανάσχεσης της διασποράς του SARS-CoV-2, ελλείψει άλλων μέσων, είναι ακριβώς αυτοί, κι έπραξε αναλόγως. Πολλοί/ες έχουμε στην οικογένειά και τους συντροφικούς–φιλικούς μας κύκλους ηλικιωμένα άτομα ή/και άτομα με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό και αντιλαμβανόμαστε με βαθιά κοινωνική συνείδηση ότι ο ιός μπορεί να είναι θανατηφόρος για πολλούς συνανθρώπους μας. Γιατί λοιπόν το κράτος να επιβάλει έναν επιπλέον αστυνομικό έλεγχο, ο οποίος προσθέτει στους ανθρώπους περισσότερο άγχος και φόβο για κάθε τους ατομική κίνηση στη γειτονιά τους; Ο ήπιος σχετικά τρόπος με τον οποίο εισήχθη η απαγόρευση κυκλοφορίας στοχεύει στη σταδιακή πειθάρχηση της κοινωνίας, την εξοικείωσή της με μέτρα στρατιωτικού τύπου και την προλείανση του εδάφους για αυστηρότερη εφαρμογή της. Ταυτόχρονα, παράπλευρο όφελος για το κράτος είναι η δοκιμή της ανοχής που μπορεί να δείξει μια κοινωνία στον αυτοεγκλεισμό της, αντλώντας συμπεράσματα που θα του φανούν χρήσιμα όταν θα έρθει η ώρα να διαχειριστεί την επόμενη μέρα.
Αναμφισβήτητα, είναι προς το συμφέρον και της κυβέρνησης να κάνει ό,τι μπορεί για να επιπεδοποιήσει την καμπύλη διάδοσης του ιού, γιατί ξέρει πολύ καλά ότι το διαλυμένο και υποστελεχωμένο κρατικό σύστημα υγείας θα καταρρεύσει στα χέρια της αν αρρωστήσουμε πολλοί/ές ταυτόχρονα. Από την άλλη, αν η διασπορά του ιού καταστεί τελικά ελεγχόμενη, αυτό θα μεταφραστεί ως επιτυχία των μέτρων της κυβέρνησης στα οποία η κοινωνία πειθάρχησε, και φυσικά όχι ως κοινωνική αυτενέργεια προς την κατεύθυνση της αυτοπροστασίας
και της αλληλεγγύης. Επίσης, θέλει να δώσει την εντύπωση ότι έλαβε όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μας προστατεύσει από τον COVID-19, ετοιμάζοντας έτσι και την επικοινωνιακή πολιτική διαχείριση για το μετά.
Φυσικά, τα εμπορεύματα δεν μπορούν να σταματήσουν να κυκλοφορούν, η υπεραξία δεν μπορεί να σταματήσει να παράγεται, το κράτος δεν μπορεί να αναστείλει τη λειτουργία του υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Ο εκβιασμός της μισθωτής σκλαβιάς εξαναγκάζει ακόμη πάρα πολλούς/ές να πηγαίνουν ακόμη στις δουλειές τους και να συνωστίζονται εκεί με ελλιπή μέτρα αυτοπροστασίας. Η κρατικά επιβαλλόμενη κοινωνική αποστασιοποίηση σταματά εκεί που ξεκινά η προσπάθεια διατήρησης της ροής των κεφαλαίων και της λειτουργίας του πυρήνα του κράτους. Άνθρωποι της τάξης μας που συνεχίζουν να εργάζονται ανήκοντας σε ευπαθείς ομάδες ή συγκατοικώντας με άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα στην εργασία τους (δηλαδή την επιβίωσή τους) και τη διακινδύνευση της ζωής τους και των κοντινών τους ανθρώπων. Οι φοιτητικές εστίες βαφτίζονται «υγειονομικές βόμβες» ενώ την ίδια στιγμή οι φαντάροι συνεχίζουν να στοιβάζονται σε στρατόπεδα. Η προτροπή «μένουμε σπίτι», εκτός από την προστασία των συνανθρώπων μας από όσους/ες είναι ήδη φορείς του ιού, σημαίνει και την αναγνώριση της πλήρους αδυναμίας μας να δράσουμε εμείς για τη δική μας υγεία και αυτή των συνανθρώπων μας. Σημαίνει την πλήρη εγκατάλειψη της ζωής μας στα χέρια του κράτους. Και αυτή η συνθήκη θα έχει δυστυχώς μακροπρόθεσμες κοινωνικοπολιτικές συνέπειες.
Παράλληλα, τα στρατιωτικού τύπου μέτρα «πρόληψης» διάδοσης του ιού αποστερούν από την τάξη μας βασικά μέσα αντίστασης και διεκδίκησης (απεργίες, συγκεντρώσεις, πορείες, συγκρούσεις) στο τώρα. Με ποιόν άλλο τρόπο μπορούμε να διεκδικήσουμε καλύτερη νοσηλεία, φθηνότερα φάρμακα ή μέσα προστασίας; Με ποιο τρόπο μπορούμε να διεκδικήσουμε τη διάθεση μέσων προστασίας των εργαζόμενων σε επιχειρήσεις που δεν έχουν κλείσει; Τη μη περικοπή ή την αύξηση των συντάξεων για τους/ις ηλικιωμένους/ες που χρήζουν, σύμφωνα με τα επιστημονικά λεγόμενα, μεγαλύτερης προστασίας; Τα σπίτια μας, από τα οποία ετοιμάζονταν να μας κάνουν έξωση από τις αρχές του Μάη, ώστε να μπορούμε να τηρήσουμε το περίφημο «μένουμε σπίτι»; Τη νοσηλεία των άστεγων, των φυλακισμένων ή των μεταναστών/ριών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης;
Η ολική απαγόρευση κυκλοφορίας παρέχει το έδαφος για την καταστολή των κοινωνικών/ταξικών αγώνων και την περαιτέρω στοχοποίηση των μεταναστών/ριών, των τοξικοεξαρτημένων, των αστέγων. Ο αστυνομικός έλεγχος της κοινωνίας με την καταστολή κάθε κοινωνικής αυτενέργειας είναι ο τρόπος που το κράτος διαχειρίζεται προληπτικά τους κλονισμούς που αναμένει να δεχθεί. Η κυβέρνηση σμιλεύει την ανάγκη εθνικής ενότητας, καθώς αυτή είναι η μόνη που θα εξασφαλίσει την αναπαραγωγή και επιβίωση του κράτους και του κεφαλαίου σε αυτή την παγκόσμια κρίση που έχει επιφέρει έντονη κοινωνική δυσπιστία για την κοινωνική ωφελιμότητά τους και φέρνει στην επιφάνεια την πιθανότητα μιας γενικευμένης κοινωνικής εξέγερσης.
Περί ατομικής ευθύνης…
Κράτος και κεφάλαιο, ενώ καλλιεργούν και αναπαράγουν διαρκώς τον ανταγωνισμό μεταξύ των ανθρώπων, σε περιόδους κρίσης (πολέμους, πανδημίες) μας καλούν να συνεργαστούμε, σκεπτόμενοι/ες το καλό του συνόλου. Ενώ καλλιεργούν και προπαγανδίζουν την ανάθεση κάθε κοινωνικής λειτουργίας στο κράτος, σε έκτακτες συνθήκες απαιτούν την ατομική υπευθυνότητα του/ης καθενός/μιάς μας. Πρόκειται για έναν από τους βασικούς παραλογισμούς του κρατικοκαπιταλιστικού συστήματος κοινωνικής οργάνωσης.
Οι διαχρονικές προσπάθειες κράτους και κεφαλαίου να μετατρέψουν την κοινωνία σε ένα σύνολο περιχαρακωμένων ιδιωτών μέσω της καλλιέργειας του ατομικισμού και της λογικής της ανάθεσης, σε συνδυασμό με την ενδόμυχη γνώση ότι το κράτος δεν ενδιαφέρεται για την υγεία κανενός και καμιάς από εμάς, είναι αυτά που άδειασαν τα ράφια των σουπερμάρκετ εν ριπή οφθαλμού, εξαφάνισαν αντισηπτικά, απολυμαντικά, γάντια και βιταμίνες. Παρ’ όλα αυτά, αρκετές μέρες πριν από την απαγόρευση κυκλοφορίας ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας άρχισε αυτόβουλα, λαμβάνοντας υπόψη τις παραινέσεις της ιατρικής κοινότητας και τα διεθνή δεδομένα, να λαμβάνει μέτρα συλλογικής και ατομικής αυτοπροστασίας
απέναντι στην πανδημία.
Σε εκείνη τη χρονική συγκυρία, το ελληνικό κράτος επιστράτευσε την προπαγάνδα περί ατομικής ευθύνης προκειμένου να μετακυλήσει την ευθύνη της εξάπλωσης του ιού στην κοινωνία. Από το «μαζί τα φάγαμε» του πολιτικά αείμνηστου Πάγκαλου, περάσαμε στην «ατομική ευθύνη» απέναντι στην πανδημία. Βασική στόχευση αυτής της προπαγάνδας είναι η ενστάλαξη ενοχών και η προτροπή για τυφλή υπακοή στο κράτος ως εξιλέωση. Επιπλέον, η επίσημη εφαρμογή της ολικής απαγόρευσης της κυκλοφορίας έγινε με βασικό προπαγανδιστικό όχημα το σχήμα περί «μη πειθάρχησης ορισμένων ασυνείδητων πολιτών στα μέτρα». Τις προηγούμενες ημέρες τα δελτία ειδήσεων και οι ενημερωτικές εκπομπές παντός είδους, σε συντονισμό με την κυβέρνηση, η οποία είχε «προειδοποιήσει για αυστηροποίηση των μέτρων αν δεν συμμορφωθούμε», έστρωσαν το χαλί της απαγόρευσης μέσω συντονισμένων ψευδών αναφορών ότι τάχα ο κόσμος σουλατσάρει ανεύθυνα στο δημόσιο χώρο και διασπείρει τον ιό, επιχειρώντας, μέσω του κοινωνικού αυτοματισμού, να μας πείσουν να αντιμετωπίζουμε τους/ις διπλανούς/ες μας ως δυνάμει δολοφόνους. Ταυτόχρονα, επιχειρείται να στραφεί το διάχυτο συναίσθημα θυμού που δημιουργεί η συνθήκη του εγκλεισμού και του φόβου για το μέλλον ενάντια σε όσους/ες «δε συμμορφώνονται» με τα μέτρα.
Αυτού του είδους η προπαγάνδα περί «ατομικής ευθύνης» εξυπηρετεί έναν ακόμη βασικότατο σκοπό: την αποσιώπηση της ευθύνης του ίδιου του κράτους για την αποσάθρωση των δομών υγείας και την ανύπαρκτη προετοιμασία του σε επίπεδο πρόληψης και διαχείρισης της κατάστασης. Για εμάς, αυτός που αυτοπροβάλλεται κι επιβάλλεται ως προστάτης της κοινωνίας, αυτός που αναλαμβάνει τη διαχείριση μιας συνθήκης αποκλείοντας οποιονδήποτε άλλο από τη λήψη αποφάσεων γι’ αυτήν, είναι αυτός που είναι υπόλογος. Αυτός που αποφασίζει για το αν και το πώς θα προετοιμαστεί για την αντιμετώπιση μιας επιδημίας έχει την απόλυτη ευθύνη για τις συνέπειες των αποφάσεών του.
Η διαχρονική απαξίωση της υγείας ως κοινωνικό αγαθό, οδήγησε στη σημερινή ανικανότητα του κράτους να διαχειριστεί την πανδημία. Αυτό που οδηγεί σήμερα στη συνθήκη απομόνωσης-φυλάκισης ανθρώπων στα σπίτια τους είναι ακριβώς αυτή η ανικανότητα, σε συνδυασμό με την καταφυγή του διαχρονικά σε στρατιωτικού τύπου αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών.
Η λήψη μέτρων αυτοπεριορισμού από τη μεριά μας δεν πηγάζει από κάποια «ατομική ευθύνη» που φέρουμε απέναντι στο κράτος, προκειμένου αυτό να μπορέσει να ξεπεράσει την κρίση με το μικρότερο δυνατό κόστος για το ίδιο και τα αφεντικά. Αντιθέτως, είναι μέτρα συλλογικής αυτοπροστασίας, κοινωνικής υπευθυνότητας κι αλληλεγγύης, τα οποία λαμβάνουμε ακριβώς επειδή το κράτος δεν θέλει και δεν μπορεί να προσφέρει εναλλακτικές.
…και εθελοντισμού
Η κοινωνική αλληλεγγύη είναι αυτή που πρωτίστως προστάτευε και προστατεύει τις ανθρώπινες κοινωνίες από την απαρχή τους. Κράτος και κεφάλαιο, προσπαθώντας να διαρρήξουν και να διαμεσολαβήσουν κάθε κοινωνική σχέση, έρχονται να επιβάλουν μέσω νόμων και βίας τη συσπείρωση γύρω από την κυβέρνηση, τους ειδικούς και τον κρατικό μηχανισμό, ως υποκατάστατο της αλληλέγγυας συμπεριφοράς για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
Σήμερα, το κράτος, παραδεχόμενο την απόλυτη ανεπάρκειά του για την αντιμετώπιση της πανδημίας, καλεί για εθελοντική εργασία ανθρώπους με ειδίκευση στις επιστήμες υγείας αλλά και το γενικό πληθυσμό (το κάλεσμα απευθύνεται ακόμη και σε συνταξιούχους επιστημών υγείας, δηλαδή και σε ευπαθείς ομάδες). Ζητά από την κοινωνία την παροχή δωρεάν εργασίας (με ελλιπέστατα έως μηδαμινά μέτρα αυτοπροστασίας) προκειμένου να καλύψει τις ανεπάρκειες που το ίδιο δημιούργησε και συντηρεί, απευθυνόμενο στην κοινωνική αλληλεγγύη. Επιχειρεί να διαμεσολαβήσει την κοινωνική αυτενέργεια που εκδηλώνεται σε τέτοιες κρίσεις, νομιμοποιώντας τη δωρεάν εργασία στις δομές του, ενώ ταυτόχρονα παρανομοποιεί οποιαδήποτε κίνηση αυτοοργανωμένης αλληλεγγύης τοποθετείται έξω από την ομπρέλα του, μέσω της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Καλεί σε συστράτευση πίσω από τις επιλογές του, χαρακτηρίζοντας «εθνική» την προσπάθεια ανάσχεσης της εξάπλωσης του ιού. Ο εθελοντισμός στον οποίο μας καλεί είναι η κρατική διαμεσολάβηση της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Η κοινωνική απομόνωση δεν είναι θαλπωρή, είναι εφιάλτης
Η εξάπλωση της πανδημίας σε έναν αποσαθρωμένο κοινωνικό ιστό -απόρροια του κρατικού και καπιταλιστικού τρόπου κοινωνικής οργάνωσης- έχει δημιουργήσει μια γενικευμένη ανασφάλεια στο σύνολο της κοινωνίας και ιδιαίτερα στα πιο φτωχά κομμάτια της. Η αβεβαιότητα για την εξέλιξη της πανδημίας και ο φόβος για την απώλεια της ζωής των πιοευπαθών ομάδων αλλά και του καθενός και της καθεμίας μας, για το τι θα επακολουθήσει ως προς τις συνθήκες επιβίωσής μας όταν αυτά θα τελειώσουν, ασκούν μεγάλη ψυχολογική πίεση και δημιουργούν την αίσθηση ότι δεν μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Η γενικευμένη αυτή ανασφάλεια επιτείνεται από το καθεστώς τρόμου που καλλιεργούν τα ΜΜΕ και από την συνειδητοποίηση ότι το κρατικό σύστημα υγείας δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει την υγεία των ανθρώπων, παρά τις τεράστιες προσπάθειες των εργαζόμενων.
Παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία της κοινωνίας επέδειξε αυτόβουλα αίσθημα κοινωνικής ευθύνης και συλλογικής αυτοπροστασίας μπροστά στην εξάπλωση της πανδημίας, το κράτος επιβάλλει την κοινωνική απομόνωση και τον περιορισμό της ελευθερίας, αγνοώντας επιδεικτικά τις σοβαρότατες συνέπειες που αυτά έχουν στην ψυχική υγεία των ανθρώπων.
Ο περιορισμός στο σπίτι αποτελεί εφιάλτη για πολλούς ανθρώπους που βιώνουν κακοποιητικές συνθήκες, για τις γυναίκες που υφίστανται έμφυλη βία και καταπίεση, για τα άτομα που λόγω φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού δεν είναι «καλοδεχούμενα», για παιδιά, έφηβους/ες και ηλικιωμένους/ες που καταπιέζονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Αποτελεί εφιάλτη για όσους/ες συνεχίζουν να πηγαίνουν στη δουλειά ενώ συγκατοικούν με άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Αποτελεί εφιάλτη για ανθρώπους με ψυχιατρικό ιστορικό, τα προσωπικά δίκτυα αλληλοβοήθειας των οποίων περιορίζονται λόγω των μέτρων απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Οι κρατικοί μηχανισμοί μεταθέτουν την ευθύνη για την προστασία της ζωής σε εμάς («αν έχεις συμπτώματα, κάτσε σπίτι και βλέπουμε») επιβάλλοντας γενικευμένη καραντίνα, ενώ ταυτόχρονα δεν δαπανούν χρήματα για να ακολουθήσουν της οδηγίες της ιατρικής κοινότητας (τεστ, ιατρικό υλικό κ.ά.) και να προσληφθούν γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό.
Μετά φόβου Θεού προσέλθετε
Τα γεγονότα του τελευταίου διαστήματος είναι ενδεικτικά, μεταξύ άλλων, των υλικότατων συνεπειών που μπορεί να έχει ο ανορθολογισμός, η θρησκευτική τύφλωση και η μεταφυσική στις ζωές μας. Το ελληνικό κράτος αποφάσισε, μετά από πολλά παρακάλια, συστάσεις και φιλικά χτυπήματα στην πλάτη της εκκλησιαστικής ηγεσίας, να περιορίσει τις θρησκευτικές εκδηλώσεις με τον ίδιο τρόπο που είχε ήδη περιορίσει διάφορες άλλες κοινωνικές λειτουργίες. Νωρίτερα, το παπαδαριό καλούσε το χριστεπώνυμο πλήθος (η ανθρωπογεωγραφία του οποίου περιλαμβάνει σαφώς άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες) να κοινωνήσει, προκειμένου να μη χαθεί η high season του πάσχα. Το χριστεπώνυμο πλήθος θεώρησε ότι τα κύτταρα του σώματος και του αίματος του ιησού δεν μασάνε από ιούς και συνέχισε να κολλάει και να μεταδίδει τον ιό. Μάλιστα, η «αντίσταση» ορισμένων παπάδων στα «σχέδια υπονόμευσης της ορθοδοξίας» συνεχίζεται ακόμη και μετά την απαγόρευση κυκλοφορίας. Παράλληλα, διάφοροι άλλοι πόλοι συνωμοσιολογίας και ανορθολογισμού σκαρφίζονται, διαδίδουν και πουλάνε διάφορα ματζούνια ως φάρμακα/προστατευτικά σε ένα κοινό εθισμένο στη συνωμοσιολογία και την αναζήτηση σωτήρων, αντιλαμβανόμενοι το φόβο, την ελλιπή εκπαίδευση και την απόγνωση ως ακόμη μια ευκαιρία για κέρδος. Σε αυτό τον ανορθολογικό συρφετό θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και τις αντιεμβολιαστικές θεωρίες, αλλά και τις οικοφασιστικές αντιλήψεις του τύπου «ο κορονοϊός είναι το εμβόλιο του πλανήτη, οι άνθρωποι είναι ο ιός» ή «ας αφήσουμε τη φύση να κάνει τη δουλειά της και θα επιβιώσουν οι δυνατότεροι».
Η ένταση της οικονομικής εκμετάλλευσης είναι κι αυτή εκθετική
Είναι προφανές ότι η πιθανότητα να νοσήσει κανείς από τον ιό είναι διαταξική. Εξίσου προφανείς είναι όμως και οι ταξικότατες συνέπειες για όσους/ες αρρωστήσουν. Πλούσιοι και φτωχοί, ισχυροί κι ανίσχυροι, δεν έχουμε τα ίδια μέσα ούτε για την πρόληψη ούτε για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Η κρατική προπαγάνδα μάς ενημερώνει πως ξαφνικά και ως δια μαγείας εξαφανίστηκαν οι ταξικές διαφορές και πως αυτό που αγωνίζεται για την επιβίωσή του είναι το έθνος-κράτος. Αφεντικά, εργαζόμενοι/ες και άνεργοι/ες μαζί, καλούμαστε να βάλουμε πλάτη ενάντια στον «αόρατο εχθρό» που επελαύνει.
Ωστόσο, ο ταξικός πόλεμος συνεχίζεται και εν μέσω πανδημίας, με ακόμη μεγαλύτερη ένταση. Εργαζόμενοι/ες delivery και courier, εργαζόμενοι/ες σε σουπερμάρκετ και φαρμακεία, βιομηχανικοί/ες εργάτες/ριες, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό κ.ά. δουλεύουν σήμερα με εξαντλητικούς ρυθμούς και μηδαμινά μέσα αυτοπροστασίας. Οι εργαζόμενοι/ες με μπλοκάκι, αυτοί/ες που εργάζονται μαύρα και οι άνεργοι/ες χωρίς δικαίωμα στα επιδόματα έχουν αφεθεί στη μοίρα τους. Παράλληλα, σε πληθώρα άλλων εργασιών, άνθρωποι συνεχίζουν να εργάζονται θέτοντας τη ζωή τους και των κοντινών τους σε κίνδυνο, χωρίς η εργασία τους να σχετίζεται με την αντιμετώπιση της πανδημίας, διασφαλίζοντας αποκλειστικά και μόνο τα κέρδη των αφεντικών τους. Σε εξαιρετικά δυσμενή κατάσταση βρίσκονται και άλλα τμήματα της τάξης μας. Η τηλεκπαίδευση επιστρατεύεται ως μέσο στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, ενώ δεν εξασφαλίζεται ότι όλοι/ες οι μαθητές/ριες, φοιτητές/ριες και διδάσκοντες/ουσες έχουν τα απαραίτητα μέσα για να συμμετάσχουν.
Εκμεταλλευόμενο τη συνθήκη, το κράτος επιβάλλει μέτρα με καθαρό ταξικό πρόσημο προς το συμφέρον των αφεντικών, ενάντια στους καταπιεσμένους κι εκμεταλλευόμενους ανθρώπους. Η ένταση του καθεστώτος της μισθωτής σκλαβιάς, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, εντατικοποίηση της εργασίας, απολύσεις, τροποποιήσεις συμβάσεων εργασίας, αδήλωτη/μαύρη εργασία. Η τηλεργασία εισβάλλει στον προσωπικό χώρο και χρόνο των εργαζομένων, επιβάλλοντάς τους να είναι παραγωγικοί/ες εν μέσω υγεινομικής κρίσης. Παράλληλα προετοιμάζεται και το νομικό οπλοστάσιο του κράτους μέσα από συνεχείς Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου. Σε αυτές προβλέπεται η άρση της απαγόρευσης πολιτικής επιστράτευσης και κάθε μορφής επίταξης κατά τη διάρκεια απεργίας, θέτοντας ουσιαστικά εκτός νόμου την ίδια την απεργία (το μέτρο θα είναι, θεωρητικά, σε ισχύ μέχρι τις 30/4).
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσο θα κρατήσει η πανδημία COVID-19. Σίγουρο όμως είναι ότι την κρίση που έρχεται θα την πληρώσει για ακόμη μια φορά η τάξη μας, όπως άλλωστε γίνεται πάντοτε.
Οι αόρατοι/ες και οι αποκλεισμένοι/ες δεν μπορούν να «μείνουν σπίτι»
Η επιβολή καθεστώτος εξαίρεσης, που αποτελεί διαχρονικά τον τρόπο κρατικής διαχείρισης των πιο ευάλωτων και αποκλεισμένων κομματιών της κοινωνίας, στις παρούσες συνθήκες εξάπλωσης της πανδημίας ισοδυναμεί με καθεστώς εξόντωσης. Οι έγκλειστοι/ες μετανάστες/ριες που στοιβάζονται κατά χιλιάδες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης με απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης και ανύπαρκτη υγειονομική προστασία, οι φυλακισμένοι/ες που διεκδικούν αποσυμφόρηση και απολύμανση των φυλακών και μέτρα για την αποφυγή μετάδοσης και αντιμετώπισης του ιού (μέσα υγιεινής και αυτοπροστασίας, δημιουργία δομών περίθαλψης κ.ά.), οι άστεγοι/ες συνάνθρωποί μας, οι τοξικοεξαρτημένοι/ες, οι ρομά, οι φυλακισμένοι/ες και οι παρατημένοι/ες σε ψυχιατρικές δομές και γηροκομεία, αλλά και όλοι/ες όσοι/ες στερούνται των αναγκαίων υλικών και ψυχικών συνθηκών για να επιβιώσουν, βρίσκονται περισσότερο από ποτέ αντιμέτωποι/ες με τη θανατοπολιτική του κράτους. Η εγκληματική κρατική αδιαφορία και απαξίωση ή τα επικοινωνιακά μέτρα-ασπιρίνες καθιστούν πολλούς από αυτούς τους ανθρώπους τις «παράπλευρες απώλειες» του εξαγγελθέντος «πολέμου».
Η πανδημία και η κρίση που (ξανα)ήρθε
Η σημερινή πανδημία επιτάχυνε το ξέσπασμα μιας νέας παγκόσμιας κρίσης, πριν ακόμη ξεπεραστούν οι συνέπειες της προηγούμενης. Ταυτόχρονα, αποκάλυψε πλήρως το αξιακό υπόβαθρο του κρατικού-καπιταλιστικού συστήματος. Ολόκληρη η κρατική διαχείριση επικεντρώνεται κυρίως στη σφαίρα των πολιτικών και οικονομικών επιπτώσεών της πανδημίας, μια και τα κράτη ενδιαφέρονται για την «υγεία» τη δική τους και της οικονομίας, όχι των ανθρώπων. Το κράτος λαμβάνει μέτρα τα οποία στρέφονται φαινομενικά ενάντια στην καπιταλιστική οικονομία, καθώς περιορίζουν τη σφαίρα της παραγωγής και κυκλοφορίας των εμπορευμάτων. Αυτό δε συμβαίνει επειδή ξαφνικά ξεκίνησε να ενδιαφέρεται για την υγεία των υπηκόων του, ούτε επειδή έγινε ξαφνικά αντικαπιταλιστικό, αλλά επειδή στοχεύει στη μακροπρόθεσμη επιβίωση τόσο τη δική του όσο και του καπιταλισμού. Προσπαθεί να αποφύγει τη συνολική αμφισβήτηση και κατάρρευση του συστήματος και ταυτόχρονα να μετακυλήσει το κόστος στην τάξη μας. Το ίδιο έγινε το 2008, το ίδιο γίνεται σε κάθε καπιταλιστική κρίση.
Η νέα κρίση δείχνει να είναι μεγαλύτερη και από αυτήν του 2008, έχει ήδη θέσει υπό ακόμη σοβαρότερη αμφισβήτηση τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και την ίδια την παγκοσμιοποίηση και επαναφέρει στην πρώτη γραμμή το έθνος-κράτος. Οι έντονοι τριγμοί που προκλήθηκαν σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο από την προηγούμενη συστημική κρίση είχαν ήδη οδηγήσει κάποια από τα έθνη-κράτη που πρωτοστατούσαν στην παγκοσμιοποίηση σε στροφή προς τον κρατικό προστατευτισμό (βλ. ηπα κι εμπορικός πόλεμος με κίνα, ηνωμένο βασίλειο, βραζιλία κ.ά.). Οι τριγμοί που προκαλούνται από την πανδημία στο σύστημα κράτους και κεφαλαίου και η παταγώδης κατάρρευση της νεοφιλελεύθερης «αντικρατικής» ρητορικής υπό την πίεση ενός ζητήματος δημόσιας υγείας ενισχύουν σε μεγάλο βαθμό τις προϋπάρχουσες τάσεις και προϋποθέσεις επιστροφής του εθνοκεντρισμού ως κυρίαρχο παράδειγμα.
Η εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών οδήγησε στη συρρίκνωση του υπάρχοντος (και ούτως ή άλλως δομικά ανεπαρκούς) κρατικού συστήματος υγείας, τις απολύσεις γιατρών και νοσηλευτών, το κλείσιμο νοσοκομείων. Υπό «κανονικές συνθήκες», αυτό αποτελούσε πρόβλημα μόνο για την τάξη μας. Σε καταστάσεις γενικευμένης υγειονομικής κρίσης όμως, όπως η τωρινή, έχει σημαντικότατες συνέπειες εκτός από την παγκόσμια υγεία, στην πολιτική και την οικονομία. Οδηγεί και την ίδια την “παντοδύναμη” αγορά σε κρίση. Η αγορά και οι νόμοι της δεν δείχνουν ιδιαιτέρως ικανοί, ούτε βέβαια έχουν τη βούληση, να διαχειριστούν είτε τις οικονομικές είτε τις κοινωνικές κρίσεις που προκαλούν. Ο καπιταλισμός αποδεικνύεται για πολλοστή φορά ένας αυτοκαταστροφικός τρόπος οργάνωσης της οικονομίας. Δυστυχώς για εμάς, εκτός από το να αποτυγχάνει στην βιωσιμότητα της οικονομίας, αποτυγχάνει ταυτόχρονα και στη βιωσιμότητα της ανθρωπότητας. Οι “αντικρατιστές” νεοφιλελεύθεροι, για δεύτερη φορά μέσα σε μια δεκαετία, περιμένουν τη σωτηρία τους από το κράτος. Το έθνος-κράτος καλείται ξανά να αναλάβει τη διαχείριση της κρίσης.
Τα κρατικά μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας παγώνουν ταυτόχρονα την παραγωγή και την κατανάλωση, παγώνουν την καπιταλιστική οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο. Λόγω της επιλογής του just in time τρόπου παραγωγής[1], της παγκόσμιας διασύνδεσης της παραγωγής και του εκτεταμένου outsourcing[2], η καταστροφή ή υπολειτουργία παραγωγικών τομέων σε μία χώρα μπορεί να προκαλέσει αντίστοιχα καταστροφές στην παγκόσμια παραγωγή που εξαρτάται έστω και εν μέρει από αυτούς τους τομείς. Το ίδιο αυτό μοντέλο ακολουθήθηκε και στην υγεία, καταργώντας κάθε πρόβλεψη για μια έκτακτη συνθήκη. Κάπως έτσι οδηγηθήκαμε στο να έχουν σήμερα κάποια κράτη επάρκεια στα μέσα αντιμετώπισης του ιού και κάποια άλλα όχι (μεταξύ των οποίων τεράστιες οικονομίες όπως οι ηπα, η γαλλία, η ιταλία). Ταυτόχρονα, καθώς κάθε κράτος είναι φύσει ανταγωνιστικό ως προς οποιοδήποτε άλλο κράτος, και παρά τις φανφάρες περί διακρατικής συνεργασίας, αλληλεγγύης κ.λπ., η πανδημία τα οδηγεί στην περιχαράκωση και την ένταση του μεταξύ τους ανταγωνισμού. Τα κράτη που παράγουν υγειονομικό υλικό απαγορεύουν την εξαγωγή του, άσχετα με το αν υπάρχουν ήδη παραγγελίες. Τόσο οι μάσκες και τα γάντια όσο και οι πρώτες ύλες από τις οποίες κατασκευάζονται, παράγονται σε χώρες όπως η κίνα, η ινδία και η μαλαισία. Προτίμησαν σε πρώτο χρόνο να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες και έπειτα την παγκόσμια ζήτηση. Και αυτό επεκτείνεται και στο ζήτημα της τροφής. Οι μεγάλοι παραγωγοί σιτηρών (ρωσία, ουκρανία, καζακστάν) περιορίζουν τις εξαγωγές τους. Το βιετνάμ, ο μεγαλύτερος παραγωγός ρυζιού, εξετάζει επίσης τον περιορισμό των εξαγωγών.
Καθώς ο εθνικισμός συνεχίζει να κερδίζει έδαφος, διάφορες διακρατικές συμμαχίες και οργανισμοί (ΕΕ, ΝΑΤΟ) τίθενται -ξανά- υπό αμφισβήτηση. Η γερμανία αρνείται να παράσχει ιατρικές προμήθειες προς την μαστιζόμενη από τον ιό ιταλία, ενώ η μισή ΕΕ ζητά και η μισή αρνείται την έκδοση ευρωπαϊκών ομολόγων ώστε να ισομοιραστεί το κόστος αντιμετώπισης της κρίσης. Τα διατιθέμενα από το κράτος κεφάλαια (ως μετοχικά πλέον) για την ενίσχυση των γερμανικών επιχειρήσεων που πλήττονται, τα κελεύσματα από το γαλλικό κεφάλαιο για «εθνικοποιήσεις» εταιριών, οι κρατικές κατασχέσεις transit υγειονομικού υλικού για την κάλυψη εσωτερικών αναγκών και τα πακέτα τρισεκατομμυρίων που εγκρίνονται παγκοσμίως για τη στήριξη της καπιταλιστικής αγοράς είναι λίγες μόνο κινήσεις προς αυτήν την κατεύθυνση, ενδεικτικές της εισόδου σε έναν κύκλο βαθύτατης συστημικής κρίσης.
Αποτελεί λοιπόν κάποιου τύπου λύση η κρατική παρέμβαση; Για τη σωτηρία της άρχουσας τάξης, πιθανότατα ναι. Για την τάξη μας, το κράτος είναι εξ αρχής το πρόβλημα. Οι εθνικοποιήσεις μεγάλων εταιριών στις οποίες προβαίνουν αρκετά κράτη για τις σώσουν από την ύφεση, δεν είναι τίποτε άλλο από την ανάληψη των ζημιών τους από το κράτος και η μεταφορά αυτών των ζημιών στις δικές μας πλάτες.
Τα ψίχουλα που μοιράζουν σε ένα μέρος της τάξης μας (γιατί ένα άλλο είναι απλά αόρατο και περισσευούμενο, δουλεύει μαύρα ή δεν δουλεύει καθόλου) στοχεύουν στη διατήρηση της κοινωνικής συναίνεσης, προκειμένου να μην αμφισβητηθεί η εξουσία του κράτους και να μην ξεσπάσουν κοινωνικές αναταραχές. Πρόκειται για χρήματα που προέρχονται από τον δικό μας μόχθο, κλεμμένα από το κράτος και τα αφεντικά. Χρήματα που θα ζητηθούν πίσω μετά το τέλος της πανδημίας μέσω νέων μειώσεων των μισθών μας, νέων φόρων και απολύσεων. Ταυτόχρονα, τα κατασταλτικά μέτρα που παίρνει το σήμερα το κράτος θα φανούν ιδιαιτέρως χρήσιμα στην περίπτωση που η τάξη μας αμφισβητήσει την αποτελεσματικότητά του για την εξασφάλιση της υγείας της και αποφασίσει να αντιδράσει, είτε πριν είτε μετά το τέλος της πανδημίας.
Κράτος και κεφάλαιο ήταν και παραμένουν αλληλένδετα και αλληλοεξαρτώμενα. Το «νέο κοινωνικό συμβόλαιο» που μας κάλεσε να υπογράψουμε ο Μητσοτάκης ανακοινώνοντας την απαγόρευση κυκλοφορίας εμπεριέχει αυτήν ακριβώς την παραδοχή. Πρόκειται για ένα κάλεσμα ταξικής ανακωχής, συναίνεσης και υποταγής στη νέα επίθεση εναντίον της τάξης μας μόλις έρθει η ώρα «να ανασάνει η οικονομία», σε ένα ολοένα και πιο ολοκληρωτικό κράτος που το μόνο που πρόκειται να παράσχει στους υπηκόους του είναι φόβος, προπαγάνδα, καταπίεση και στρατιωτικοποιημένη καταστολή. Η διαρκής επίκληση από τα κράτη καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στρώνει το δρόμο για το σύγχρονο ολοκληρωτισμό.
Ούτε ιδιωτικοποίηση, ούτε κρατικοποίηση. Αγωνιζόμαστε για την κοινωνικοποίηση.
Όσο η δημόσια υγεία βρίσκεται υπό τη διαχείριση του κράτους και διαμεσολαβείται από το κεφάλαιο, θα αποτελεί ένα προϊόν προς αγοραπωλησία, ένα εμπόρευμα. Αντίστοιχα, η επιστημονική κοινότητα ποτέ δεν θα εκπληρώσει πλήρως τον κοινωνικό της ρόλο, όσο βρίσκεται υπό τον έλεγχο του κράτους και του κεφαλαίου, όντας δέσμια και καθοδηγούμενη από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Ο μελίρρυτος δεξιός ψάλτης και λοιμωξιολόγος Τσιόδρας εκφράζει την πολιτική της Ν.Δ., με τη σύμφωνη γνώμη και του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., μια πολιτική που κυνικά ομολογεί ότι το εθνικό σύστημα υγείας δε μπορεί να αντέξει την περίθαλψη των ασθενών και γι’ αυτό θα πρέπει να στέλνουμε sms στην κυβέρνηση για να πάμε μέχρι το περίπτερο. Θα πρέπει δηλαδή να απωλέσουμε μια σειρά από ατομικές ελευθερίες, συνταγματικά κατοχυρωμένες -ό,τι κι αν σήμαινε ποτέ αυτό- για να μην αναγκάσουμε το κράτος να μας περιθάλψει. Είναι αδιανόητο μια τέτοια στρατιωτική, αντικοινωνική στρατηγική διαχείρισης της πανδημίας να πλασάρεται ως επιτυχημένη. Μέσα σε αυτήν την ασφυκτική συνθήκη, οφείλουμε με όσα μέσα έχουμε και με όσα άλλα επινοήσουμε, να σπάσουμε το μονοπώλιο που κατέχει το κράτος στο δημόσιο λόγο.
Διατηρούμε την εμπιστοσύνη στις δυνατότητες μας ως τάξη να αγωνιστούμε για την κοινωνική αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια, στρεφόμενοι/ες στις κοινότητές μας και τις γειτονιές μας για να προστατεύσουμε η μία τον άλλον από τον ιό, προστατεύοντας έτσι τα πιο ευπαθή μέλη της κοινωνίας. Το κάναμε πριν την επιβολή της ολικής απαγόρευσης κυκλοφορίας, το κάνουμε τώρα και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε και μετά την άρση της. Καθημερινά βλέπουμε πως πολλαπλασιάζονται οι πρωτοβουλίες αμοιβαίας υποστήριξης και αυτές με τη σειρά τους προαναγγέλλουν την εμφάνιση νέων κινημάτων αντίστασης που θα επιμείνουν να τοποθετούν το συλλογικό στον πυρήνα αντίληψης και της δράσης τους. Η αλληλοβοήθεια έχει αυθόρμητα επιλεγεί ως το κοινωνικό εργαλείο αντιμετώπισης της κρίσης. Άνθρωποι προσφέρονται να μαγειρέψουν, να ψωνίσουν, να εξασφαλίσουν μέσα αυτοπροστασίας από τον ιό για τους/ις γείτονές/ισσές τους. Μπορεί η στρατηγική του ελληνικού κράτους για τον έλεγχο της διασποράς του SARS-CoV-2 να είναι η κοινωνική αποστασιοποίηση, όμως η λειτουργία της κοινωνίας μαρτυρά ότι μεγάλο μέρος της ζητάει και προσφέρει υλική και ψυχολογική στήριξη, διασκέδαση, βοήθεια, παρέα, είτε διαδικτυακά είτε δια ζώσης. Αυτή η κοινωνική κίνηση υπάρχει σε πείσμα της κυβέρνησης, για την οποία οποιαδήποτε συνεύρεση δεν εμπεριέχει χρηματική συναλλαγή και δεν ελέγχεται από το κράτος θεωρείται επιβλαβής. Ξέρουμε όμως, γιατί το κάνουμε και οι ίδιοι/ες, ότι ακόμη συναντιόμαστε έστω και με απόσταση, έστω και για λίγο, παίρνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα (αυτο)προστασίας.
Έχουμε εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, την κριτική τους σκέψη, τη φαντασία τους, την κοινωνική τους συνείδηση εν καιρώ κρίσεων, καθώς αντιλαμβάνονται πολύ υλικά ότι η ευημερία τους εξαρτάται από την ευημερία του συνόλου. Έχουμε εμπιστοσύνη στους διπλανούς μας, στους ανθρώπους που προσπαθούν να διεξάγουν ελεύθερα τις έρευνες τους παρά τους οικονομικούς ή ψυχολογικούς εκβιασμούς, στους ανθρώπους που συγκινούνται από τις επιστήμες υγείας. Έχουμε εμπιστοσύνη στους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες στον τομέα της υγείας ότι εργάζονται όπως συνδικαλίζονται, για το κοινωνικό συμφέρον και την ελεύθερη πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη. Αγωνίζονται ακόμη και τώρα να εξασφαλίσουν τα μέσα αυτοπροστασίας τους, την πρόσληψη ιατρικού/νοσηλευτικού προσωπικού και τα τεχνικά μέσα περίθαλψης των ασθενών όπως διαγνωστικά τεστ, κλίνες ΜΕΘ, αναπνευστήρες κ.ά., καταγγέλλοντας τις ταξικές πολιτικές της κυβέρνησης που διαυγάζονται κρυστάλλινα στην εποχή της πανδημίας, και δη όπως τις βιώνουν οι ίδιοι/ες και οι ασθενείς.
Στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ισπανία, την Αυστραλία και άλλες χώρες του κόσμου ξεπηδούν εργατικά και κοινωνικά κινήματα στάσης πληρωμών και απεργιών ενοικίου ως απάντηση στα αντικοινωνικά μέτρα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις για να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση που ακολουθεί τον covid-19. Θεωρούμε ότι μέσα σε αυτή την κρίση πρέπει να εξασφαλίσουμε την αξιοπρεπή διαβίωση για όλους και όλες. Να δημιουργήσουμε δίκτυα αλληλεγγύης και αγώνα και να διεκδικήσουμε ρητά την παύση πληρωμών των λογαριασμών για τηλέφωνο/ίντερνετ – νερό – ηλεκτρικό ρεύμα και να στηρίξουμε την απεργία ενοικίου ως ένα αναγκαίο αίτημα για την επιβίωση της τάξης μας. Να υπερασπιστούμε επίσης την κοινωνική πρακτική της απαλλοτρίωσης τροφίμων, ρεύματος, απαραίτητων μέσων αυτοπροστασίας της υγείας μας. Να θέσουμε ακόμη πιο έντονα την κοινωνική ανάγκη που καλύπτουν οι καταλήψεις στέγης. Να μην πληρώσουμε και αυτήν την κρίση εμείς.
Αγωνιζόμαστε στο τώρα για την κοινωνία που οραματιζόμαστε, μια ακρατική, αταξική, ελευθεριακή κομμουνιστική κοινωνία, όπου η γνώση θα κυκλοφορεί ελεύθερα και η επιστημονική έρευνα θα κατευθύνεται από το πάθος γι’ αυτήν, καθώς και από τις ανάγκες και τις επιθυμίες της κοινωνίας στην οποία αναφέρεται. Σε μια ελεύθερη κοινωνία, οργανωμένη σε αυτοδιαχειριζόμενες κομμούνες, η ατομική υγεία είναι συνυφασμένη με την συλλογική, όχι γιατί μας επιβλήθηκε από τα πάνω, αλλά γιατί με αίσθημα ευθύνης προστατεύουμε τον/την διπλανό/ή μας. Ένα ελεύθερο, αποκεντρωμένο σύστημα υγείας μπορεί να προνοήσει και να προετοιμαστεί για την αντιμετώπιση έκτακτων συνθηκών, γιατί η ελεύθερη έρευνα διεξάγεται για το συλλογικό καλό και όχι για να κερδοσκοπήσει το κεφάλαιο. Γιατί η παραγωγή εξοπλισμού, τεχνογνωσίας και τεχνολογίας δεν αποτελεί μονοπώλιο συγκεκριμένων εταιριών που κλειδώνουν τις πατέντες τους. Γιατί οι γιατροί της κοινότητας δεν είναι κάτι έξω από μας, μπορούν να συμβουλεύουν με απώτερο σκοπό την προστασία των ασθενών τους και όχι το προσωπικό κέρδος, οικονομικό ή κοινωνικής καταξίωσης. Γιατί τα μέσα υγειονομικής πρόληψης πρέπει να αποτελούν συλλογικό αγαθό, δημόσιο και δωρεάν, και κάθε μέλος της κοινότητας θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε αυτά. Οι άνθρωποι που δεν πανικοβάλλονται είναι οι ενημερωμένοι κι εκπαιδευμένοι άνθρωποι. Η διάδοση στοιχειωδών ιατρικών γνώσεων σε όλη την κοινωνία θα ήταν ένας σοβαρός παράγοντας ανάσχεσης μιας πανδημίας. Σε μια κοινωνία όμως που επιβάλλει την εξειδίκευση της γνώσης από όλο και μικρότερη ηλικία ώστε να εξασφαλιστεί η παραγωγή χρήσιμων για το κράτος και το κεφάλαιο υπερεξειδικευμένων, αλλοτριωμένων ιδιωτών, κάτι τέτοιο δεν αποτελεί στόχευση.
Ο ακραίος φόβος είναι πολύ κοντινός στην ακραία οργή. Αυτή θα πρέπει να ξεσπάσει ενάντια σε αυτούς που πραγματικά ευθύνονται για τη σημερινή υγειονομική, κοινωνική και οικονομική κρίση. Ενάντια στο κράτος και τα αφεντικά, όχι ενάντια στους ανθρώπους της τάξης μας, όσο και αν η στρατηγική της κυβέρνησης θέλει να δημιουργήσει αποδιοπομπαίους τράγους με το πρόσχημα μιας κακώς νοούμενης ατομικής ευθύνης. Ατομική και κοινωνική υπευθυνότητα είναι ο συλλογικός αγώνας ενάντια στο κράτος και το κεφάλαιο, ενάντια σε αυτούς που καταδυναστεύουν τις ζωές μας και μας καταδικάζουν στη φτώχεια,την εξαθλίωση και το θάνατο. Είναι ο αγώνας για την κοινωνική επανάσταση, για μια κοινωνία πολιτικής ελευθερίας, οικονομικής ισότητας και κοινωνικής αλληλεγγύης.
Άμεση άρση των μέτρων επιβολής απαγόρευσης κυκλοφορίας. Αυτό που θα μας προστατεύσει είναι η κοινωνική μας συνείδηση και η αλληλεγγύη, όχι οι έλεγχοι των μπάτσων.
Σπάμε την κοινωνική απομόνωση επικοινωνώντας μεταξύ μας, στηρίζουμε η μία τον άλλο, δημιουργούμε δίκτυα αλληλεγγύης, στεκόμαστε δίπλα τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, υλικά και ψυχολογικά.
Υπερασπιζόμαστε την άμεση κατάργηση των στρατοπέδων συγκέντρωσης και την αξιοπρεπή στέγαση των ανθρώπων σε κατάλληλα σπίτια, στεκόμαστε δίπλα σε μετανάστες/ριες, φυλακισμένους/ες, άστεγους/ες, τοξικοεξαρτημένους/ες.
Στηρίζουμε τις κινητοποιήσεις των εργαζόμενων σε μια συνθήκη απολύσεων και εντατικοποίησης της εργασίας, την ελεύθερη καθολική πρόσβαση σε δομές υγείας και στέγασης, τη δημιουργία και λειτουργία αυτοοργανωμένων δομών/δικτύων αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας.
Στεκόμαστε αλληλέγγυα στους/στις εργαζόμενους/ες στην υγεία και στους αγώνες τους για άμεσες προσλήψεις, για την εξασφάλιση μέσων αυτοπροστασίας, υλικοτεχνικού εξοπλισμού και διαγνωστικών τεστ, ώστε να μπορούν να περιθάλπτουν όσους/ες βρίσκονται σε ανάγκη.
Στηρίζουμε τη στάση πληρωμών σε λογαριασμούς και ενοίκια. Να μπουν οι κοινωνικές ανάγκες πρώτα.
Η κρίση ξεγύμνωσε το πυρήνα του κράτους και του κεφαλαίου. Να προετοιμαστούμε για τις εξεγέρσεις που θα ’ρθουν, με το βλέμμα στραμμένο στην κοινωνική επανάσταση.
[1]Tα εργοστάσια δεν έχουν στοκ υλικών στις αποθήκες τους. Παραγγέλνουν πρώτες ύλες ανάλογα με τις παραγγελίες που έχουν και καθορίζουν την παραγωγή τους σύμφωνα με αυτές. Έτσι, δε δαπανούν κεφάλαια τα οποία λιμνάζουν στις αποθήκες τους. Αυτή η διαδικασία, πέρα από την εργασιακή αβεβαιότητα και την ελαστική εργασία που προκαλούν μόνιμη κρίση στους/ις εργαζόμενους/ες, είναι καπιταλιστικά αποδοτικότατη αλλά ταυτόχρονα υπερβολικά εύθραυστη. Σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών ή, όπως τώρα, επιδημιών, καταστρέφει τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, παγώνει την παραγωγή, αποσταθεροποιεί το εμπόριο, με τεράστιες επιπτώσεις στις αγορές.
[2]H ανάθεση μέρους ή όλων των οικονομικών υπηρεσιών και εργασιών μιας επιχείρησης σε εξωτερικούς συνεργάτες.